“Meestal is alleen het ego geknakt, soms is het helaas ernstig.”
De bossen van de Utrechtse Heuvelrug zijn een walhalla voor mountainbikers. Vier van de mountainbike routes in het gebied behoren tot de top 10 van meest populaire routes in ons land en meer dan twintigduizend mensen hebben inmiddels een vignet gekocht om er te mogen fietsen. Valpartijen lijken bij de sport te horen. Hoe gevaarlijk is het?
De paaltjes met het groene mountainbike symbool leiden me rechtsaf het bos in. Ik volg de ‘Boswachterij Amerongseberg’ route. Het smalle pad slingert zich glooiend tussen de bomen door. De herfst is begonnen, op de grond zie ik oranjebruine bladeren en de stekelige groene jasjes van gevallen kastanjes liggen. Ik rem voor een scherpe bocht naar links, ontwijk een grote boomwortel en hou net een halve meter afstand van een dikke boom pal naast het pad. Een stuurfout is hier zo gemaakt.
“Mountainbiken vraagt om techniek”, beaamt Rein Zwaan. Hij is teamleider bij Staatsbosbeheer en rijdt regelmatig een rondje op de mountainbike. Het was ‘zijn’ bos bij Amerongen waar twee weken geleden een mountainbiker over de kop sloeg en tegen een boom knalde. Een trauma helikopter moest er aan te pas komen om het slachtoffer naar het UMC te brengen.
Hoeveel ongelukken er precies op de Heuvelrug routes plaats vinden? Zwaan vindt het een logische vraag maar is het antwoord schuldig. Dat vallen inherent is aan mountainbiken, dat is voor hem wel duidelijk. “Als een wandelaar over een boomstronk struikelt, levert dat hoogstens een verstuiking op. Maar bij een mountainbiker die snelheid heeft, leidt het bijna altijd tot een val.”
Gevaarlijke sport
De meeste vallen zijn relatief onschuldig. Zwaan: “Meestal is hoogstens het ego geknakt.” Uit Duits onderzoek van een paar jaar terug blijkt inderdaad dat driekwart van de mountainbikers er na een val met een schaafwond of lichte kneuzing vanaf komt.
Maar in tien procent van de gevallen loopt het slachtoffer wel een zware verwonding zoals een sleutelbeenbreuk of hersenschudding op. En dan is medische hulp vereist. Cijfers van Veiligheid.NL uit 2013 laten zien dat van de half miljoen mountainbikers in Nederland 2500 (één op de 200) de eerste hulp bezochten en dat daarvan 400 mensen tijdelijk in het ziekenhuis moesten blijven. Daarmee behoort mountainbiken, samen met paardrijden, wielrennen en auto- en motorsport tot ‘de gevaarlijke sporten’ en kent het zelfs de hoogste medische kosten per slachtoffer (€ 2000,-).
Het pad is hier een stuk breder maar gaat wel flink omhoog. Terwijl ik terugschakel, hoor ik geritsel in de bosjes. Een hert?
Uitdagend
De routes op de Utrechtse Heuvelrug zijn uitdagend. Dat wordt vaak onderschat. Niet alleen door de beginnende fietser maar ook door de meer ervaren mountainbiker, vertelt Jeroen van den Brand, mountainbiker van het eerste uur en beheerder van de onafhankelijke mountainbike site Velozine.nl. Hij legt uit hoe dat komt: “Twintig jaar lang waren de routes in Nederland erg gemakkelijk. De laatste jaren zijn er, eindelijk, routes bijgekomen die een stuk uitdagender zijn, maar de meeste mensen denken nog steeds dat ze op elk parcours kunnen fietsen. Het zit in hun mindset: ze zijn gewoonweg niet gewend dat routes in Nederland ook technisch uitdagend kúnnen zijn en op punten méér skills vergen dan alleen flink kunnen trappen.”
Tientallen schapen staren me aan als ik voorbij fiets. De route gaat hier pal naast een open veld waar ze staan te grazen. Ik ontwijk ternauwernood een paarse bidon die iemand verloren heeft.
Voorlichting
Oplossingen om de veiligheid te verbeteren? Er wordt over nagedacht, vertelt van den Brand. Zoals je bij het skiën blauwe, rode en zwarte pistes voor skiërs van verschillende niveaus hebt, zou een zelfde gradatie ook bij mountainbike routes toegepast kunnen worden. Maar het is lastig om dit voor elkaar te krijgen bij een laagdrempelige en weinig georganiseerde sport als mountainbiken. Van den Brand: “Wanneer is een route rood of blauw, wie gaat dat bepalen? En belangrijker nog, hoe vermijd je dat een ongeoefende mountainbiker toch de zwarte route gaat nemen?”
Het begint met goede voorlichting, vindt van den Brand. “Geef de mensen bij de verkoop van een vignet of de verhuur van een fiets een duidelijke folder mee. Zet duidelijke waarschuwingsborden neer.” Maar als het om voorlichting gaat, zijn sommige mountainbikers behoorlijk hardhorend. Dat blijkt wanneer van den Brand vertelt dat hij nog steeds mountainbikers zonder helm op tegenkomt.
Ik ben weer bij het beginpunt. Voldaan stap ik van mijn fiets af. Ik heb het zonder kleerscheuren overleefd dit keer. Drie maanden geleden helaas niet. Toen knalde ik op het rondje Zeist-Austerlitz met mijn voorwiel tegen een boomstronk en landde hard met mijn linker schouder op de grond. Resultaat: een sleutelbeenbreuk. Mountainbiken op de Utrechtse Heuvelrug, het blijft opletten geblazen.